Parlament Europejski w NIK

Polska należy do największych beneficjentów środków unijnych. NIK co roku bada wydatkowanie funduszy UE w naszym kraju. W latach 2010-2016 Izba zrealizowała kilkadziesiąt kontroli dotyczących tych funduszy

Do Polski przyjechała przewodnicząca Komisji Kontroli Budżetowej Parlamentu Europejskiego Inge Graessle, wiceprzewodniczący Derek Vaughan oraz członek Komisji Andrej Nowakow. Towarzyszyli im m.in. poseł do PE Julia Pitera i brytyjski członek Europejskiego Trybunału Obrachunkowego Phil Wynn Owen. Delegacja spotkała się z Kierownictwem NIK i odbyła spotkania w Sejmie i Ministerstwie Rozwoju.

Najwyższa Izba Kontroli Izba przeprowadza kontrole dotyczące wykorzystania funduszy UE w ramach:

• kontroli funkcjonowania wybranych elementów systemu zarządzania i kontroli programów operacyjnych,
• kontroli realizacji projektów przez beneficjentów,
• kontroli wykonania zadań, które są częściowo finansowane ze środków z budżetu UE,
• kontroli horyzontalnych, dotyczących wybranych problemów związanych z wykorzystaniem funduszy UE, jak np. kontrola upraszczania zasad wdrażania funduszy strukturalnych,
• corocznej kontroli wykonania budżetu państwa w zakresie losowo wybranych wydatków; NIK w analizie wykonania budżetu państwa przedstawia stan wykorzystania środków z budżetu UE.

Kontrole NIK obejmują zarówno fundusze Polityki Spójności, jak i wydatki w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. W latach 2010-2016 NIK zrealizowała kilkadziesiąt badań dotyczących ich wykorzystania. Polscy kontrolerzy przedstawili europarlamentarzystom wyniki kilku z nich wraz z przykładami ujawnionych nieprawidłowości. Dotyczą one głównie:

• dokonywania niektórych wydatków niezgodnie z przeznaczeniem i z zasadami kwalifikowalności do refundacji, w tym naruszenia zasad udzielania zamówień publicznych,
• nieterminowej lub niepełnej realizacji projektów, zaniedbań przy odbiorze wykonanych robót oraz zaniedbań w zakresie egzekwowania gwarancji od wykonawców,
• nieosiągnięcia lub nieutrzymania zakładanych rezultatów,
• niewystarczającego nadzoru w trakcie realizacji projektów oraz w okresie trwałości projektu.

Według NIK nieprawidłowości te są jednak nieliczne i dotyczą jednostkowych przypadków. W tym roku ujawniono ich w trakcie kontroli 12, w poprzednim 9.

Odpowiadając na jedno z pytań wiceprezes NIK Wojciech Kutyła potwierdził, że środki unijne są uznane przez polskie ustawodawstwo za środki publiczne, zatem ich wydatkowanie podlega kontroli NIK na tych samych zasadach, jak środki krajowe. Wyniki kontroli są przedstawiane m.in. komisjom sejmowym, które rozstrzygają o sposobie ich wykorzystania. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w wykorzystaniu funduszy UE, NIK kieruje powiadomienie do instytucji odpowiedzialnej za rozliczenie projektu. W razie podejrzenia popełnienia przestępstwa, NIK kieruje zawiadomienie do prokuratury. Finansowy wymiar ujawnionych przez NIK nieprawidłowości w wydatkowaniu funduszy UE w zakresie nieprawidłowości na szkodę lub potencjalną szkodę budżetu UE wyniósł w okresie 2010-2016 łącznie 152,3 mln zł.

Europosłowie pytali też o możliwości współdziałania NIK i ETO w nawiązaniu do koncepcji kontroli jednorazowej (Single Audit). NIK przeprowadziła ostatnio dwie kontrole w ścisłej współpracy z kontrolerami ETO. Są to działania wymagające dodatkowego wysiłku i szczególnie wykwalifikowanych kadr, dlatego organy kontroli innych państw podejmują je rzadko. Uczestniczący w spotkaniu polski członek ETO Janusz Wojciechowski dodał, że kontrolerzy NIK są do tej współpracy doskonale przygotowani i że Izba występuje z wielu inicjatywami.

Oprócz Warszawy i Wrocławia goście odwiedzili kilka mniejszych miast, w których ocenili stan realizacji kilkunastu projektów unijnych. NIK przekaże Komisji Kontroli Budżetowej informację, czy kontrolowała realizację tych projektów, a jeśli tak, to jakie były wyniki tych kontroli.